In een serie van 6 blogs beschrijf ik hoe de vijf ‘Drivers’ uit de Transactionele Analyse zowel een goede drijfveer kunnen zijn als je drijfzand. Dit keer de inleiding: wat zijn Drivers eigenlijk? Dit blog verscheen eerder in het relaxte online magazine over stress: STRESSED OUT
Afgelopen maanden betrapte ik mezelf er regelmatig op dat ik na een lange werkdag ook nog ’s avonds achter de laptop werk zat voor te bereiden. Want hoe druk ik het ook heb, het moet wel perfect in orde zijn. Niet goed voorbereid naar een klus geeft stress. Dan trek ik nog liever een avondje extra door. Of een weekend…
Het gekke was, dat mijn interne spanning eigenlijk alleen maar opliep. Dus mijn strategie om nóg meer te werken, werkte averechts. In plaats van dat ik me ontspannen ging voelen doordat ik alles op orde had, bleef ik maar doorjakkeren. Dat ene weekend werd nog een weekend en nóg een weekend… Het is een raar gevoel, alsof iemand je met een zweep achterna zit, of steeds een gevoel van haast en urgentie (het moet NU!).
De zweep erover
Niet alleen wat ik voelde, maar bijvoorbeeld ook hyperalert zijn op de behoeften van anderen of juist niets meer voelen, zijn signalen dat je ergens in bent (door)geschoten. In situaties van spanning en stress zijn we geneigd in een bepaalde ‘modus’ te schieten. Deze is bij iedereen anders, maar grofweg in te delen in vijf gedragingen. Deze gedragingen worden vaak volledig automatisch ingezet door onszelf. Binnen de Transactionele Analyse (een opvatting die ervan uitgaat dat je al in je vroege jeugd conclusies over jezelf en je omgeving trekt en op basis hiervan later beslissingen maakt, red.) worden deze gedragingen ‘Drivers’ genoemd. De Drivers zijn boodschappen die je expliciet en letterlijk van je ouders of verzorgers gehoord hebt. En waaraan je als kind de voorwaarde voor liefde en aandacht gekoppeld hebt: ‘Ik mag er zijn als ik mooi, perfect, slim, sterk, (…vul maar in…) ben.’ Drivergedrag is dat gedrag waar je ouders of verzorgers blij mee waren, waarmee je waardering en erkenning kreeg.
Voorwaardelijk bestaansrecht
Drivers werken in actuele stresssituaties als een soort belemmerende overtuigingen: ‘Ik ben alleen maar oké als ik altijd snel, perfect of aardig ben, mijn best doe of me altijd sterk toon.’ De last is, dat je nooit weet wanneer je perfect genoeg bent. Of sterk genoeg. Of snel genoeg. Drivers bieden een eindeloze bron van ellende, omdat ze de illusie in stand houden dat je liefde en bestaansrecht moet verdienen. En ook… omdat het volstrekt onduidelijk is wanneer je aan de norm van de Driver voldoet. Je kunt het dus nooit goed doen. De lat ligt op onbereikbare hoogte en jij jakkert maar door in de hoop er ooit eens overheen te springen.
De vijf Drivers uit de Transactionele Analyse zijn:
- Wees sterk
- Maak voort
- Doe (de ander) een plezier
- Wees perfect
- Doe je best
Vaak heb je één of twee dominante Drivers.
Afgefikt terwijl je aan het overleven was
Drivers zijn dus een soort quasi-hulp in moeilijke situaties; een coping-strategie, waardoor het mogelijk wordt te reageren in deze situaties. Vanuit een verlangen weer controle te krijgen. Het is echter een misvatting dat je door Drivergestuurd gedrag weer controle krijgt. Want: je kunt nooit aan de eisen van de Drivers voldoen. Door steeds te blijven proberen diegene te zijn die je denkt dat je moet zijn, creëer je alleen maar meer stress en raak je verder verwijderd van je werkelijke wensen en behoeften. Drivers kunnen je bewuste denken belemmeren in moeilijke situaties, waardoor je juist minder makkelijk een oplossing kunt vinden. Drivers werken als brandstof in stressvolle situaties; ze zorgen ervoor dat je overleeft, maar: ze fikken je ook af.
Dolgedraaide kwaliteiten
De Driver(s) die je kiest, komt/komen deels voort uit je kwaliteit. Maar dan een beetje doorgeschoten. De kwaliteit helpt je om zaken te bereiken in de wereld en in je werk. De Driver zelf is echter altijd negatief. Hij is negatief omdat je hem inzet vanuit ‘als… dan… – denken’. Je gebruikt de Driver om erkenning af te dwingen en dit eist altijd zijn tol. Want wanneer Drivers doorslaan of als het ware doldraaien, krijg je er last van. Dit kan grote gevolgen hebben, zoals gevoelens van vervreemding, een depressie of een burn-out. De eerste stap bij het ontmantelen van minder helpend Drivergedrag, is het herkennen van je Driver. In een reeks artikelen zal ik alle Drivers typeren mét tips om de Driver de touwtjes uit handen te slaan. Of aardiger gezegd: te neutraliseren. Zodat jij zelf weer de touwtjes in handen hebt over je leven.
Jildou Oostenbrug
