Aan het einde van het eerste blok van de coachopleiding van 5d, leerden we over de Transactionele Analyse (TA) van Berne. Dit concept gaat ervan uit dat wij allemaal verschillende ‘egoposities’ in ons hebben, vanuit waar we initiëren en reageren. ‘Zijn egoposities besmettelijk?’, vroeg Mark, een van de mensen uit ons leerjaar. Onze opleiders,  antwoordden met een glimlach: ‘Wat denken jullie?’

Om antwoord te krijgen op die vraag, duiken we eerst even wat dieper in de egoposities waar de TA over spreekt. De kernpositie is de Volwassene, die in verbinding, neutraal en oordeelloos is. De positie van de Ouder is opgesplitst in Voedende Ouder en Kritische Ouder, die beiden zowel positief als negatief ingezet kunnen worden. Zo ook de positie van het Kind dat is opgedeeld in Vrij Kind en Aangepast Kind, waarbij Vrij Kind en Aangepast Kind ook beiden een positieve en een negatieve kant van de medaille kennen.

Volgens de TA communiceren wij altijd vanuit één van deze negen egoposities. Uit uitvoerig onderzoek blijkt dat wanneer iemand vanuit een Ouder positie een appèl doet op een collega, die collega in de meeste gevallen reageert vanuit de positie van het Kind; dat is immers de positie waar de ander als Ouder hem op aanspreekt. Dit noemt de TA een ‘transactie’ waarbij beide mensen samen in een patroon komen; namelijk een Ouder-Kind patroon. Zo’n Ouder-Kind transactie kan eindeloos doorgaan, terwijl er eigenlijk twee Volwassenen met elkaar zouden moeten spreken. Met tot gevolg dat de één of de ander ontdekt dat hij of zij zich niet gezien, gehoord en begrepen voelt, met een conflict en soms zelfs ontslag en depressie tot gevolg.

Als je gewend bent door zeuren je zin te krijgen of door te klagen je werk niet af te maken, of dat, door te rebelleren, mensen je geen grenzen stellen, als je gewend bent aandacht te krijgen door een ander voor aap te zetten, dan zijn dat tactieken die je toepast vanuit ingesleten patronen, die tot in den treure herhaald worden. Voorspelbaar gedrag genereert namelijk voorspelbare reacties op dat gedrag en dat is, in zekere zin, veilig. Zo houden wij, mensen, zelf het gedrag in stand van onszelf en anderen, hoe ongezond en naar dat vaak ook is. Zo is het met de egoposities: zo lang we klakkeloos akkoord gaan met de transacties die anderen ons ‘’aanbieden’’, zullen we dezelfde patronen herhalen.

Kijk maar eens naar de huidige situatie rondom Corona; zie je de mensen die de positie van Kritische Ouder innemen en anderen tot vermoeiends toe de les lezen als het gaat over ontsmetten? Merk je de mensen op die in de positie van Aangepast Kind staan en braaf doen wat de Kritische Ouder hen opdraagt, zonder vragen te stellen? Zijn er ook mensen doorgeslagen naar de andere kant van Aangepast Kind en wel ja zeggen maar nee doen?

Dus egoposities zijn besmettelijk?! Het goede nieuws is: steeds minder naarmate je er steeds bewuster mee omgaat. Heb je door vanuit welke egopositie de ander iets aan je vraagt, iets tegen je zegt, verbaal of non-verbaal een beroep op je doet? Heb je door welke egopositie de ander bewust of onbewust in jou wilt aanspreken? Zo ja, ga je er in mee? Neem je de transactie aan? Vind jij het ook zinvol om vanuit de Kind positie te reageren, of besluit je zelf verantwoordelijkheid te nemen voor een schoon en open gesprek en kies je er dus voor om de egopositie van de Volwassene in te nemen?

Het vergt moed om een andere egopositie te kiezen, en het doet op de korte termijn soms pijn, maar het helpt om op de langere termijn een gezond en veilig klimaat te bewerkstelligen. Het leuke is namelijk dat je het gedrag van de ander ook positief kan beïnvloeden. Zet ik de Voedende of de Kritische Ouder bewust en positief in, dan kunnen ze wel degelijk behulpzaam zijn in het kader van verzorgende randvoorwaarden en eerlijke feedback. Durf ik het Vrije Kind te zijn, zonder daarbij anderen te schaden en het Vrij Kind dus positief in te zetten, dan kan dat voor speelsheid en vrolijkheid zorgen. Daagt een ander me uit om vanuit een Negatieve Ouder of een Negatief Kind positie te reageren, en kies ik toch om zelf vanuit de Volwassen positie te reageren, dan nodig ik daarmee de ander ook uit om in de positie van de Volwassene te stappen. En dat is uiteindelijk voor iedereen veel prettiger werken, communiceren en samenzijn.

Meer weten over de egoposities, transacties en het bewerkstelligen van open communicatie? Volg dan van 5d de Opleiding Transactionele Analyse of kom de coachopleiding of trainersopleiding doen!

Leila van Wetten